ABD'de Trump yönetiminin İran'a yönelik yaptırımlarının ikinci dilimi bugün yürürlüğe girdi.
Aralarında Türkiye'nin de bulunduğu düşünülen sekiz ülke, geçici olarak yaptırımlardan muaf tutulacak.
Trump yönetimi, 2015'te imzalanan nükleer anlaşmayla kaldırılan tüm yaptırımları yeniden yürürlüğe koyuyor. Yaptırımların ilk dilimi 7 Ağustos'ta devereye girmişti.
Bugün uygulamaya konulan yaptırımlar, İran ekonomisinin temel direkleri konumunda olan petrol ihracatı, deniz taşımacılığı ve bankacılık sektörlerini vuracak.
Yaptırımlar, İran'la ticaret yapan ülkeleri de olumsuz etkileyecek.
Bakıp göreceğiz.
İRAN'DA GÖSTERİLERDE ABD'YE TEPKİ, TRUMP'TAN AÇIKLAMA
Pazar günü ABD karşıtı gösterilere katılan binlerce İranlı "Amerika'ya Ölüm" sloganı attı.
Gösteriler, başkent Tahran'daki ABD Büyükelçiliği baskınının 39. yıldönümü nedeniyle düzenlendi.
ABD Başkanı Donald Trump, ülkesindeki ara seçimler için bir seçim mitingine katılmak üzere yola çıkmadan önce yaptığı açıklamada, yaptırımların şimdiden etkili olduğunu savundu.
Trump, "İran yaptırımları çok güçlü. Bunlar, şimdiye kadar uygulamaya koyduğumuz en sert yaptırımlar. İran'la ne olacağını göreceğiz, ancak size şunu diyebilirim ki durumları çok iyi değil" diyiyor ama İran dik duruyor.
İran yaptırımlarla daha öncede tanışmıştı ve atlattı.
İran halkında birlik ve beraberlik ruhu var ABD ye karşı.
Nükleer anlaşma nedir?
2015 yılında, ABD'de Barack Obama yönetiminin iş başında bulunduğu dönemde P5+1 (BM Güvenlik Konseyi'nin beş daimi üyesi olan ABD, Çin, Rusya, Fransa ve İngiltere ile Almanya) ve İran arasında imzalanan anlaşma ile İran, uluslararası yaptırımların kaldırılması karşılığında tartışmalı nükleer faaliyetlerini sınırlandırmayı kabul etti.
Tahran uranyum zenginleştirmede kullanılacak santifrüj sayısını anlaşmayla üçte iki oranında azaltmayı, zenginleştirilmiş uranyumunun yüzde 98'ini ülke dışına göndermeyi ve plütonyum üretim reaktörünü de çimentoyla doldurmayı kabul etti.
Ancak önümüzdeki ilk 10 yıl içinde zenginleştirilmiş uranyum biriktirmeme şartıyla, uranyum konusunda geliştirme ve araştırma yapmasına izin verildi.
Trump neden anlaşmadan çekildi? Yeni anlaşma için şartlar neler?
Seçim kampanyası döneminde nükleer anlaşmadan çekileceğini vaad eden ABD Başkanı Donald Trump, göreve başlamasının ardından da "İran'la yapılan felaket anlaşmadan çekileceğim" açıklamasında bulundu.
Trump anlaşmanın, İran'ın bölgedeki hamlelerini kısıtlamaması ve ülkenin füze denemelerine engel olmaması nedeniyle kötü bir anlaşma olduğunu düşünüyor.
Trump, Mayıs ayında da ülkesini "esastan sakat" diye tanımladığı İran ile nükleer anlaşmadan çekme kararı aldı.
ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo ABD'nin nükleer anlaşmadan çekilmesinin ardından Mayıs ayında yaptığı açıklamada, İran'la yeni bir anlaşma yapılması gerektiğini vurgulayarak 12 maddelik şartlarını açıkladı.
Bu maddeler arasında, İran'ın nükleer programıyla ilgili şartlar dışında, "İran; Hizbullah, Hamas ve Filistin İslami Cihad Hareketi de dahil olmak üzere Ortadoğu'daki tüm terörist gruplara desteğini geri çekmeli", "Şii milislerin silahsızlandırılması, tasfiyesi ve yeniden entegrasyonuna izin vermeli", "Yemen'deki Husi milislere askeri desteğini kesmeli", "Suriye'nin tamamında İran komutasında bulunan güçleri geri çekmeli" gibi İran'ın dış politikası alanına giren maddeler de yer alıyor.
İran'ın tepkisi ne oldu?
İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani anlaşmanın müzakere edilemez olduğunu, İran'ın anlaşma maddelerinin yeniden görüşülmesine izin vermeyeceğini söylüyor.
ABD'nin Tahran Büyükelçiliği baskınıyla ilgili her yıl 4 Kasım'da ülkede gösteriler düzenleniyor.
Bu yıl Pazar gününe denk gelen gösterilerde yaptırımlara da büyük tepki gösterildi.
İran resmi medyası, farklı kent ve kasabalarda düzenlenen gösterilere milyonlarca kişinin katıldığını ve İran'ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney'e bağlılığını bildirdiğini aktardı.
Gösterilere katılım rakamları bağımsız kaynaklarca teyit edilmedi.
Hamaney, Cumartesi günü yaptığı konuşmada ABD'ye, "1979 öncesinde İran üzerinde var olan hakimiyetini yeniden kuramayacağı" uyarısını yaptı.
Geçici olarak yaptırımlardan muaf tutulan ülkeler hangileri?
Konuyla ilgili Cuma günü bir açıklama yapan ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, söz konusu 8 ülkeyi açıklamadı ama bunlar arasında Hindistan, Japonya, Güney Kore ve Çin'in olabileceği düşünülüyor.
Mike Pompeo, bu ülkelerin geçici olarak yaptırımlardan muaf olacaklarını, yani esasen İran ile petrol alışverişini sürdürebileceklerini belirtti.
Pompeo, Avrupa Birliği üyelerinin bu ülkeler arasında olmadıklarını da açıkladı.
Neden?
Çünkü Avrupa Birliği ABD yaptırımlarını takmayacaktı.
Bunu çok iyi bilen ABD rezil olmaktansa kapsam dışı bırakmayı tercih etti.
Türkiye”ye bir jest yapmasının sebebi ise gergin olan ilişkilerin yumuşaması.
