İnşaat Mühendisleri Odası (İMO) Bursa Şube Yönetim Kurulu Başkanı Ülkü Küçükkayalar, kurak ayların uzaması nedeniyle geçmişte pınarlarından içilebilir suların aktığı Bursa’nın su soruna en kısa sürede çözüm bulunması gerektiği çağrısında bulundu. Gri su kullanımı, yağmur suyu hasadı gibi önlemlerin alınması gerektiğini belirten Küçükkayalar, 17 Mayıs 2023’te ikincisi gerçekleştirilen Su Paneli’nde konuşmacı olan Bursa Teknik Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölüm Başkanı Prof. Dr. Egemen Aras’ın araştırmaları sonucu belirlenen yer altı barajlarının da gündeme taşınması gerektiğini vurguladı.
İMO Bursa Şube Yönetim Kurulu Başkanı Ülkü Küçükkayalar, iklim değişikliği ile birlikte gelen ani mevsimsel değişimlerin meydana geldiği son yıllarda yaşanan uzun kurak dönemlerin Bursa’nın su zengini olmadığını göz önüne serdiğini söyledi. Pınarlarından şifalı suların aktığı Bursa’nın su kaynaklarının kirletildiğini ve kontrolsüz kullanıldığını kaydeden Küçükkayalar, kaynakların acımasızca tüketilmesinin sonuçlarının yaşandığına dikkat çekti.
DOĞAL DENGE BOZULDU
‘İklim değişimi, mevsimsel kaymalar, beklenmedik ani yağışlar, uzun yağışsız aylarla gelen kuraklık, salgın hastalıklar yaşadığımız yüzyılın sorunları’ diyen Küçükkayalar, “Artan nüfus, gelişen teknolojinin doğru kullanılmaması, tüketimin hızla artmasıyla doğal dengeyi bozan bir süreç yaşandı, dünya artık üstel bir artışa geçmiş durumda. Bilim insanlarının araştırmaları gösteriyor ki ekolojik dengeyi korumak için önlemler almadığımız sürece kritik eşik aşılacak ve bu artış beraberinde çöküşü getirecek. Bu nedenle attığımız tüm adımlara dikkat etmeli. Doğanın bize gönderdiği yardım çağrısını duymalıyız. Geçtiğimiz yıllarda yaşadığımız Covid salgını, temiz suya ne kadar ihtiyaç duyduğumuzu gösterirken kentin su sorununa alternatif çözümleri zaman kaybetmeden bulmalıyız” dedi.
HIZLI ÇÖZÜM YOLLARI ARANMALI
Bursa’da geçtiğimiz yaz ve kış aylarında yeterli yağış alınmadığı için barajlardaki su seviyesinin ciddi oranlarda düştüğünü hatırlatan Küçükkayalar, ilkbaharda yaşanan bol yağışın kenti rahatlattığını dile getirdi. Kentin bu yaz aylarını rahat geçireceğini fakat bunun her yıl aynı şekilde olmayacağına dikkat çeken Başkan Küçükkayalar, kent yöneticileri ve kentlinin hızlı çözüm yolları araması gerektiğinin altını çizdi.
BURSA’NIN SU KAYNAKLARI
Bursa’daki su kaynakları hakkında bilgi veren Küçükkayalar, su kaynaklarını şöyle sıraladı:
“Uludağ kar rezervuarı, Uluabat ve İznik Gölleri, Marmara kıyıları, pınarlar ve kaplıcalar, Susurluk ve Marmara Havzası, Mustafakemalpaşa Çayı, Uludağ'ın güney yamaçlarından doğan ve gene Uludağ'dan kaynaklanan birçok küçük dere ile beslenen Nilüfer Çayı, Göksu Çayı, Kocadere, Karadere.”
BURSA’NIN İÇME SUYU KAYNAKLARI
Bursa’nın içme suyu kaynaklarından da bahseden Küçükkayalar, Bursa’nın en önemli akarsuyu 680 Kilometrekare su toplama havzası alanıyla Nilüfer Çayı, besleyen derelerden Deliçay Deresi yaklaşık 203 kilometre uzunluğa sahip yılda 85 Hectometre Küp kapasitesi ile Nilüfer Çayı’nın mevcut su potansiyelini yüzde 40 civarında arttırmaktadır. Nilüfer Çayı, Uluabat mansabında Susurluk Çayı’na karıştıktan sonra Karacabey Boğazı’ndan Marmara Denizi’ne ulaşmaktadır. Doğancı Barajı, yıllık içme suyu kapasitesi 125 Hectometre Küp, Nilüfer Barajı yıllık içme suyu kapasitesi 60 Hectometre Küp, Bursa'ya 2060 yılına kadar su sorunu yaşatmayacak isale hattı projesinin 2025 yazına kadar tamamlanması planlanan Çınarcık Barajı’nın yıllık içme suyu kapasitesi ise 145 Hectometre Küp olarak öngörülüyor.
Kentin içme suyunu kurak mevsimlerde destekleyen yeraltı su kaynakları olarak toplam 155 derin kuyu bulunmaktadır. Barajlardaki doluluk oranlarının beklenen seviyeye ulaşmasıyla kuyular devre dışı kalmaktadır. Doğancı ve Nilüfer barajlarının seviyesinin kuraklık nedeniyle düşmesiyle birlikte 1 Eylül 2019 tarihi itibariyle mevcut 80 adet derin su kuyusu devreye alınmıştı. Kuraklığın 2020’de de devam etmesiyle ilave 75 adet derin kuyu açılarak sisteme dahil edilerek, şehrin susuz kalması önlenmişti. Yeraltı kaynaklarında 2020 yılı içerisinde 49 milyon metreküp su temini sağlanmıştır.
Pınar kaynaklarına baktığımızda ise Uludağ eteklerinde kaynayan 145 adet su kaynağı bulunmakta, saniyede 486 litre su temin edilebilmektedir. 2021 yılında kentimizin içme suyu ihtiyacının yüzde 67’sini barajlardan, yüzde 17’si yeraltı sondaj kuyularından yüzde 16’sı da pınar kaynaklarından karşılandı.
SU KAYNAKLARINI PLANLAMAK İÇİN ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
İMO Bursa Şube Yönetim Kurulu Başkanı Ülkü Küçükkayalar, nüfusu 3 milyonu aşan ve nüfus artışı yükselen bir grafikte ilerleyen Bursa’nın su kaynaklarını planlamak için çözüm önerilerini şu şekilde sıraladı:
- Akarsu Havza Geliştirme/Entegre Projesi
- Su Kaynakları Araştırma ve Geliştirme Merkezi
- Su kirliliği önleme
- Su-Gıda-Enerji Zinciri
- Eski altyapının iyileştirmesi
- Eski su yapılarını iyileştirmesi ve düzenlenmesi
- Yeraltı barajları ve yeraltı suyu
- Tuzlu Su Girişimi
BTÜ’DE YER ALTI BARAJLARI İÇİN ARAŞTIRMALAR YAPILDI
Bursa Teknik Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölüm Başkanı Prof. Dr. Egemen Aras’ın kentin su ihtiyacını karşılayacak, su kaybını azaltacak ve düşük maliyetli olarak değerlendirdiği yer altı barajları ile ilgili önemli araştırmaları olduğunu vurgulayan Küçükkayalar, üniversitenin bu çalışmalarına dikkat çekti.
Araştırmaya göre:
“Yer altı barajlarının kamulaştırma sorunu yok. Deprem, aşırı yağış gibi durumlarda baraj gövdesinin yıkılma veya baraj kapaklarının açılarak taşkınlara neden olma riski bulunmamaktadır. Maliyet düşebilmektedir. Sedimantasyon nedeni ile rezervuarın dolarak ömrünü tamamlama riski yoktur. Buharlaşma kaybı neredeyse hiç yoktur. Bitkilerin etkisi ile oluşan ötrofikasyon olayı yer altı barajlarında söz konusu değildir. Yer üstü barajlarına göre kirlenme riski daha azdır. Yer altı barajlarında rezervuarın dolmasında sonra yer altı suyu geçirimsiz perde üzerinden taşarak mansaba doğru akar, yer üstü barajlarındaki gibi dolusavak yapısı inşa edilmesine gerek görülmemektedir.”
POTANSİYEL YER ALTI BARAJLARI
Prof. Dr. Egemen Aras tarafından Bursa’da inşa edilebilecek potansiyel yer altı barajı için belirlenen yerler şunlardır:
Akçasusurluk Yer Altı Barajı, Ekmekçi Yer Altı Barajı, Sansarak Yer Altı Barajı, Gündüzlü Yer Altı Barajı, Kozluca Yer Altı Barajı, Madenköy Yer Altı Barajı.
ALTERNATİF SİSTEMLER
Gri su kullanımı, yağmur suyu hasadı uygulamalarının yaygınlaştırılması gerektiğini söyleyen Küçükkayalar, deniz suyu arıtma, güneş enerjisi ile içilebilir olmayan suyu arıtma, Uludağ’ın eteklerine havadaki nemden su elde edebilecek sistemlerin de değerlendirilebileceğini aktardı.
BUSAMER SU SORUNUNA AKILCI ÇÖZÜMLER GETİRECEKTİR
Bursa Teknik Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölüm Başkanı Prof. Dr. Egemen Aras’ın Bursa Su Araştırmaları Merkezi (BUSAMER) kurulması çalışmaları olduğunu ifade eden Yönetim Kurulu Başkanı Küçükkayalar, paydaşları arasında Bursa Teknik Üniversitesi, Bursa Uludağ Üniversitesi, Bursa Büyükşehir Belediyesi ve BUSKİ, DSİ 1. Bölge Müdürlüğü, Meteoroloji Genel Müdürlüğü Bursa, Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı İl Müdürlüğü, BEBKA, TMMOB, ulusal ve uluslararası kurumların bulunduğu bir merkez kurulumunun kentin su sorunlarının akılcı ve sürdürülebilir bir şekilde çözümüne katkı sunacağını, böyle bir merkezin kurulmasına destek vermek için hazır olduklarını belirtti.
