Üsküdar Üniversitesi NP Feneryolu Tıp Merkezi Çocuk ve Ergen Psikiyatri Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Neriman Kilit, Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) olan çocukların uzaktan eğitimde sorunlar yaşayabileceğini söyledi.
Daha fazla uyum sorunu yaşıyorlar
Bu çocukların motivasyonlarını daha hızlı kaybettiklerini, düzenli ders çalışma fikrinden daha çabuk uzaklaşabildiklerini kaydeden Dr. Neriman Kilit, “Bu çocukların günlük hayatlarını düzenleyebilme ve organize olabilme, evde aşırı hareketlenme ve enerjisini atamama konusunda sıkıntı yaşayabildikleri ve eğlence amacıyla teknoloji bağımlılığı risklerinin daha yüksek olduğu ve arkadaş ilişkilerinde uyum sorununu daha sık yaşayabildikleri bilinen gerçeklerdir” dedi.
Yüz yüze eğitimden uzaklaşma dezavantaj
DEHB’li çocukların yüz yüze eğitim disiplininden uzaklaştıkları ve uzaktan eğitime dahil olduklarında birtakım sorunlar yaşayabileceklerini belirten Dr. Neriman Kilit, “Bu çocukların okul hayatından uzaklaşma, ders başarılarında düşme, günlük hayatlarında zaman yönetimi ve organize olma, sosyal hayattan uzaklaşma, yaşıt iletişimlerinde düşme, aşırı hareketli olma ve ekran bağımlılığı geliştirebilme riskleri açısından yaşıtlarından daha yatkın oldukları aşikardır” diye konuştu.
Bu tavsiyelere kulak verin
Bütün bu riskler göz önüne alındığında DEHB olan çocukların bu süreçten en az etkilenebilmeleri yönünde bazı tedbirler alınabileceğini belirten Dr. Neriman Kilit, tavsiyelerini şöyle sıraladı:
“İlk olarak virüs ve korunma yöntemleri çocuğa anlayabileceği bir dille anlatılmalı ve korunma yöntemleri açıklanmalı ve anlatılmalıdır. Ayrıca unutulmamalıdır ki bu süreçte çocuğun tedavisinin devam etmesi çok önemlidir. Çocuk ilaçlarını düzenli almalı ve psikiyatrik muayenelerini ihmal etmemelidir.
Günlük rutinlerin korunmasına dikkat edilmeli
Öncelikle çocukların günlük rutinlerinin korunması çok önemlidir. Çocuk sanki yüzyüze eğitime devam ediyormuş gibi okula devam ettiği dönemde sabahları hangi saatte kalkması gerekiyorsa her sabah aynı saatte kalkmalı, kahvaltısını yapmalı, üstünü değiştirmeli (mümkünse okul üniformasını giymeli) ve tam saatinde uzaktan eğitimin başında olmalıdır.
Derste dikkatini dağıtacak materyaller uzak olmalı
Uzaktan eğitim dersleri devam ederken çocuğa yüz yüze eğitimde yasak olan oyuncak, cep telefonu gibi dikkatini dağıtabilecek materyalleri yanında bulundurmasına izin verilmemelidir.
Ders aralarında sohbet edilmeli
Yine ders aralarında televizyon gibi eğlence amaçlı ekranlı cihazları kullanmasına izin verilmemeli, bunun yerine çocukla kısa sohbetler edilebilir veya karnı acıkırsa bir şeyler atıştırması sağlanabilir.
Eğitim yapılan oda iyi düzenlenmeli
Çocuk çok hareketli ise bu aralarda ev içinde dolaşması ve enerjisini atacak aktivitelere yönlendirilmesi yararlıdır. Aynı zamanda çocuğun online dersleri izleyeceği oda güzelce düzenlenmeli, gerekli sessizlik ve dikkatini dağıtabilecek dış faktörlerden mümkünce arındırılmalı ders dinlemeye uygun bir hale getirilmelidir.
Kronometre kullanılabilir
Ayrıca ders bitiminden sonra da yine yüz yüze eğitimi döneminde çocuk okuldan eve geldiğinde olduğu gibi geri kalan zamanında zaman planlaması yönünde çocuğa yol gösterici ve rutininde ısrarcı olmak önemlidir. Kronometre ve hatırlatıcı kullanımı ile çocuğunuzun dikkatinin çelinme riskini geciktirebilirsiniz.”
Dikkat dağılmasını önlemek için
Dikkat dağılmasını önlemek için bazı düzenlemeler yapılabileceğini kaydeden Dr. Neriman Kilit, “Oturma düzenindeki değişiklikler (örneğin pencere önünde oturmama, dikkat dağıtıcıları görüş açışından çıkarma), uygun aydınlatma ve gürültü için yapılan değişiklikler (örneğin kulaklık kullanmak), çocuğun eğitimini verimli hale getirmek için sık mola vererek, kısa ama etkin odaklanma süreleri sağlamak (“ara vermeliyim” kartları oluşturmak, mola ve derse başlama zamanını hatırlatması için alarm ve kronometre kullanmak), mobil telefonunu uçuş moduna almak veya sesini kısıp aranızda anlaşabileceğiniz bir yerde muhafaza altına almak, televizyon, bilgisayar gibi eğlence amaçlı ekran kullanımını çalışılan süre boyunca kapalı tutmasını sağlamak yapılabilecek bazı değişikliklerdendir” diye konuştu.
Çalışma programını beraber belirleyin
Dr. Neriman Kilit, çocuğun çalışma programını belirlemesine yardımcı olunması gerektiğini de kaydederek “Kapısına rahatsız edilmek istemediğini belirten yazılar asabilir, yanına uğrayabileceğiniz, onu arayabilecekleri saatleri arkadaşlarına belirtebilir, alarmlar kurabilir. Bu konularda yönlendirmenize çok ihtiyaç duyacaktır” dedi.
Teknoloji kullanımı kontrollü olmalı
DEHB olan çocuklarda bu süreçte özellikle eğlence amacıyla teknoloji kullanımına çok dikkat etmek gerektiğinin altını çizen Dr. Neriman Kilit, şunları söyledi:
“Unutulmamalıdır ki çocuğunuzun verimsiz aşırı odaklanmalardan (hiperfokus) kaçınması önemlidir. Aşırı odaklanma DEHB’nin sık görülen belirtilerindendir. Aşırı odaklandığı bir etkinlik, daha önemli ve öncelikli dersleri ve ödevleriyle ilgili zaman ve enerji kaybına neden olabilir. Bu bakımdan çocuğun eğlence amaçlı aktivitelerine beraber yapabileceğiniz ve oynayabileceğiniz oyunları ve aktiviteleri mutlaka ekleyin. Mesela beraber müzik aleti çalmayı öğrenin, resim yapın, spor faaliyetleri yapın, ev içi oyunlar oynayın ve mutlaka eğlence amaçlı teknoloji kullanımı sınırlayın.”
Sosyal etkileşim ve egzersiz gerekli
Çocuğun hem fiziksel sağlığı hem de DEHB belirtileri için egzersizin yararlı ve gerekli olduğunu kaydeden Dr. Neriman Kilit, “Egzersiz odaklanmayı arttırır. Çocuğu ders dinlediği ve çalıştığı odayı havalandırmak, güneş ışığının içeri girmesini sağlamak, fiziksel izolasyonu bozmadan bahçe ya da balkonda zaman geçirmesini sağlamak, mümkünse evde, balkonda veya bahçede spor faaliyetlerine izin verecek bir ortam sağlamak ve düzenli hareket etmesini sağlamak yararlı olacaktır. Çocuğunuzun arkadaşlarıyla(güvenli bir mesafeden!) zaman geçirmesini sağlayın. Sosyal etkileşime devam etmek, sohbet etmek ve sosyal olarak topluma bağlı kalmak çok önemlidir. Çocuğunuzla, sohbet edin ve zaman geçirin. Sosyal etkileşime devam etmek, sohbet etmek ve sosyal olarak topluma bağlı kalmak çok önemlidir” dedi.
Süreç tüm çocukları zorlayabilir
“Son olarak unutulmamalıdır ki zor bir süreçten geçmekteyiz, çocuklarımız çok da alışık olmadıkları uzaktan eğitim süreciyle karşı karşıya bulunuyor” diyen Dr. Neriman Kilit, sözlerini şöyle tamamladı:
“DEHB olsun veya olmasın bu süreç çocuklarda tatil havasından çıkamamaya, okul ciddiyetine geçememeye, evde fazla zaman geçirdiği için sosyallikten uzaklaşmaya, aşırı teknoloji kullanımına sebebiyet verebilmekte ve çocuklarımızın bizim desteğimize ve motivasyonumuza aşırı ihtiyaç duymalarına sebep olmaktadır. Elbette ki uzaktan eğitim ve pandemi dönemi çocuklarda tek başına DEHB oluşturabilen bir etmen değildir ancak DEHB olan çocukların semptomlarını arttırabilir veya DEHB teşhisi olmayan çocuklarda DEHB benzeri semptomların ortaya çıkmasına sebebiyet verebilir. Bu bakımdan yukarıdaki bu önerilerin DEHB teşhisi bulunmayan çocuklar için de uygulanmasının yararlı olacağı görüşündeyim.”
